ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΦΟΡΕΙΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΤΗΛΗ
ΠΟΛΥΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΡΙΩΝ ΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ ΚΥΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
Πολυαρχιερατικό μνημόσυνο προεξάρχοντος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου, τελέσθηκε την Κυριακή 6.11.2022, με τη συμπλήρωση τριών ετών από την εκδημία του μακαριστού Μητροπολίτη Περιστερίου κυρού Χρυσοστόμου, στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχών (Νέο).
Συλλειτούργησαν οι σεβ. Μητροπολίτες: Περιστερίου κ.κ. Γρηγόριος, Μεσσηνίας κ.κ. Χρυσόστομος και Άρτης κ.κ. Καλλίνικος.
Τους Αρχιερείς πλαισίωσαν, ο Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως Περιστερίου Αρχιμ κ. Άγγελος Ανθόπουλος, πρωτοσύγκελλοι των άλλων Μητροπόλεων, εφημέριοι του Ιερού Ναού και κληρικοί άλλων Ναών του Περιστερίου.
Αναφορά στην προσωπικότητα και το έργο του μακαριστού κυρου Χρυσοστόμου Περιστερίου έκανε ο Σεβ. Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ.κ. Χρυσόστομος, την ομιλία του οποίου καταχωρούμε στο τέλος της περιγραφής μας.
Στην συνέχεια τελέστηκε το τριετές μνημόσυνο του μακαριστού Μητροπολίτη Περιστερίου κυρού Χρυσοστόμου. Και ευχαριστίες προς τον Μακαριώτατο, τους Αρχιερείς, στους επισήμους και τους πολίτες που παραβρέθηκαν, απηύθυνε ο Ποιμενάρχης Μητροπολίτης Περιστερίου κ.κ. Γρηγόριος.
Παραβρέθηκαν ο δήμαρχος Περιστερίου κ. Ανδρέας Παχατουρίδης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Βασ. Λώλος, η αντ/ρχος Περιβάλλοντος κα Μαίρη Τσιώτα Μάρκου, οι βουλευτές της «Ν.Δ.» Β΄ Αθήνας κ. Γιάννης Λοβέρδος και Ιωαννίνων κα Μαρία Αλεξάνδρα Κεφάλα, οι π. δήμαρχοι Περιστερίου κ.κ. Θεοδ. Δημητρακόπουλος και Αθανάσιος Κορακάκης, κοινοτικοί σύμβουλοι, συγγενείς του Μακαριστού κ.ά.
*
ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
«Παρῆλθαν τρία χρόνια ἀπὸ τὴν ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Περιστερίου κυρός Χρυσόστομος Ζαφείρης ἄφησε τὴν πρόσκαιρον ταύτην ζωὴν καὶ ἀπῆλθε εἰς τὴν αἰωνιότητα. Ἕνας ἁπλοῦς Ἄρχοντας καὶ ἕνας ἀρχοντικὸς Ἄνθρωπος. Ἔκρυβε μέσα στὴν ψυχὴ του μία ἀνθρώπινη ἀρχοντιά πού δέν εἶχε καμία σχέση μὲ τὴν ἐξωτερικὴ του συμπεριφορὰ καὶ ἐμφάνιση. Ἐκεῖνο πού τὸν ἔκανε ξεχωριστὸ καὶ ἰδιαίτερο ὡς προσωπικότητα ἤταν “ἡ ἁπλότης, καὶ τὸ τοῦ ἤθους ἄδολόν τε καὶ ἀμνησίκακον”[1]. Ἤταν ὁ λόγιος συγγραφέας, ὁ διδάσκαλος, ὁ ποιμένας, ὁ αὐθεντικὸς ἐκφραστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας.
Γεννημένος τὸ 1935 στή Μεγαλόχαρη τῆς Ἄρτας, τέταρτο κατὰ σειρὰ παιδὶ τοῦ Ἐθνομάρτυρα Ἱερέα Σπυρίδωνος Ζαφείρη καὶ τῆς Πρεσβυτέρας Εὐαγγελίας Κοίλια.
Κατόπιν ἐνεργειῶν τῶν συγγενῶν του ὁδηγείται στό “Ζάννειον Ὀρφανοτροφεῖον” καὶ ἐγγράφεται στην Ε’ τάξῃ τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Κατὰ τή διαρκεια τῆς ἐκεῖ παραμονῆς του ἡ εἰκόνα καὶ ἡ ὅλη παρουσία του ἤταν παραπάνω ἀπὸ κοσμιωτάτη καὶ διακρίθηκε γιά τή φιλομάθεια καὶ τὸ ἦθος του. Τελειώνοντας ὡς Ἀριστοῦχος τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο, εἰσέρχεται στὸ Προγυμνασιακὸ Τμῆμα τῆς Πατμιάδας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς. Ἐκεῖ, στο Καστρομονάστηρο τῆς Πάτμου καὶ στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ὡς ἄλλος “ἠγαπημένος μαθητής καὶ ἐπιστήθιος φίλος Χριστοῦ” βίωσε τὴν προσωπικὴ του Ἀποκαλύψῃ καὶ ἀποφάσισε νὰ ἀνηφορίσει τὸ δύσκολο δρόμο τῆς ἱερωσύνης.
Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1954 περάτωσε τὶς προγυμνασιακὲς του σπουδὲς καὶ κατόπιν ἐνεργειῶν τοῦ Διευθυντοῦ τῆς Πατμιάδας, εἰσήχθη στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης. Στὶς ἀρχὲς τοῦ ἀκαδημαϊκοῦ ἔτους 1954-1955 ἔγινε ἡ ἐγγραφὴ του μὲ ἐφόδιο τὴ συστατικὴ ἐπιστολὴ τοῦ τότε Μητροπολίτου Ἄρτης καὶ μετέπειτα Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν κυροῦ Σεραφείμ. Στην ἑξαετῆ φοιτήσή του στὴ Χάλκη συνδέθηκε πνευματικά μὲ τὸν ἀλήστου μνήμης Ἱεράρχη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Μητροπολίτῃ Μύρων, τὸν μετὰ ταῦτα Ἐφέσου, κυρὸ Χρυσοστομο Κωνσταντινίδη, ἐνῶ τὸ μάθημα στὸ ὁποῖο διέπρεψε ἤταν τὸ ἦθος. Ἡ ἀφοσίωσή του καὶ ἡ ἐπιμέλειά του ὡς φοιτητοῦ εἶναι ἀκόμη ἀποτυπωμένες στὶς ἀναμνήσεις καὶ στὴ συνείδηση τῶν συμφοιτητῶν του. Μετὰ τὴ Χάλκη συνέχισε τὶς μεταπτυχιακὲς του σπουδὲς στὸ Στρασβοῦργο καὶ στὴ Ῥωμαιοκαθολικὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Μύνστερ τῆς Γερμανίας.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Ἡ φιλομάθειά του τὸν ἀνέβασε σὲ ἀκαδημαϊκὲς βαθμίδες. Κατέστη Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὴ Βοστώνη, τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Balamand στὸ Λίβανο, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Ἰνστιτούτου Θεολογικῶν Σπουδῶν στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, ἐνῶ γνωστὲς σὲ ὅλο τὸ Θεολογικὸ κόσμο εἶναι οἱ δραστηριότητές του καί οἱ παρεμβάσεις του στό Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν καὶ ἡ θεολογικὴ πορεία του στὴν Ἀμερικὴ καὶ τήν Γερμανία.
Ἀναγνωρίζοντας ὅλη τὴν γενικότερη προσφορά του, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, τὸ ἔτος 1976, τὸν ἐξέλεξε Τιτουλάριο Ἐπίσκοπο Γαρδικίου, διορίζοντάς τον ταυτόχρονα καὶ Διευθυντή τοῦ Διορθοδόξου Κέντρου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, θέση τὴν ὁποία διατήρησε μέχρι τὸ 1999. Ὕστερα ἀπὸ ἔνα χρόνο ἀκριβῶς ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τὸν ἐξέλεξε Μητροπολίτῃ Περιστερίου, σὲ διαδοχὴ τοῦ αἰφνιδίως ἀποβιώσαντος Μητροπολίτου Ἀλεξάνδρου (Καντώνη).
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ
Ἂν μπορούσαμε νὰ χωρίσουμε τὴ ζωὴ τοῦ ἀοιδίμου Ἱεράρχου σὲ δύο κεφάλαια, τὸ ἕνα θὰ ἦταν αὐτό πού θὰ μᾶς παρουσίαζε τὴ σχέση καὶ τὸ συνδεσμὸ του μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἕνας σύνδεσμος πού εἶχε ὡς ἀφετηρία τὴν ἐγγραφὴ του στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χαλκῆς καὶ μία σχέση ἡ ὁποία δομήθηκε στήν μεταλαμπάδευση στούς φοιτητές τοῦ πνεύματος τῆς φαναριώτικης παράδοσης γιά τό τί εἶναι καί τί σημαίνει ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινούπολης, ὡς Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο γιά ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία. Ἡσχέση αὐτή δέν διακόπηκε ποτέ! Μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, οἱ θέσεις καὶ οἱ ἀπόψεις του ἦταν πάντοτε ὑπερασπιστικὲς καὶ συμπορευόμενες μὲ τὸ Σεπτὸ Κέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἐνέπνευσε καὶ σὲ ὅλους ὅσους διακονήσαμε δίπλα του. Τὸν θυμάμαι, σχεδὸν πάντα μέ βουρκωμένα μάτια, νὰ μιλάει γιὰ τὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης, γιὰ τὸν Μεγάλο Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, γιὰ τὸν Σχολάρχη του, Μητροπολίτῃ Ἰκονίου Ἰάκωβο, καὶ γιά τὸν ἄνθρωπο ποὺ τοῦ στάθηκε ὡς πραγματικὸς πατέρας τὸν Ἐφέσου Χρυσόστομο.
Ὡς δεύτερο κεφάλαιο στἄ ζωὴ του, ἀναμφίβολα, θεωρεῖται ἡ διακονία του στὸ Περιστέρι. Ἀπὸ τὴν ἐκλογὴ του ὡς Μητροπολίτης Περιστερίου ἡ θεολογικὴ του κατάρτιση δὲν παρέμεινε στὴ θεωρία, στὰ βιβλία καὶ στὰ συγγράμματα ἀλλὰ ἔλαβε σάρκα καὶ ὀστᾶ στὸ μεγάλο ποιμαντικό, λειτουργικό, φιλανθρωπικὸ καὶ κοινωνικὸ του ἔργο. Τὸ τρίπτυχο τοῦ ἔργου του ἦταν : Διδάσκαλος, ἦθος ἐκκλησιαστικό, φιλανθρωπία καὶ ὅλα αὐτά μὲ ἕνα πνεῦμα ἁπλότητας.
Με αυτόν τὸν ὅρο θά μπορούσαμε νὰ σκιαγραφήσουμε ὁλόκληρη τὴν προσωπικότητα τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη Περιστερίου κυροῦ Χρυσοστόμου Ζαφείρη καὶ μάλιστα ὅπως περιγράφεται κατά περιεχόμενο ἀπό τόν ὅσιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος.
Ἡ ἁπλότητα ἀποτελεῖ μία συμπεριφορά πού δέν κινεῖται ἀπό κάποιο κακό λογισμό. Ἀπαλλαγμένη ἀπό κάθε κακία καί ὑπόνοια, ὁδηγεῖ στήν εὐθύτητα καί στήν ἀπεργίερη σκέψη καί ὁμιλία.
ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΑΝΕΠΙΤΗΔΕΥΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Μέ αὐτόν τόν περιγραφικό ὁρισμό ἡ ἁπλότητα ἀποτελεῖ τόν «θρόνο τῆς ἀγάπης καί τῆς πραείας ψυχῆς», ἡ ὁποία ἀναζητεῖ συνεχῶς τήν ταπείνωση, μέσα ἀπό τήν ὁποίαν γεννᾶται ἡ ὑπομονή καί ἡ διάκριση. Δέν ὑπάρχει ἁπλότητα χωρίς ταπείνωση καί ὑπακοή. Δέν ὑφίσταται ταπείνωση χωρίς πραότητα και ὑπομονή. Δέν ἐπιτυγχάνεται ἡ διάκριση χωρίς πραότητα καί ἁπλότητα. Ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα εἶναι ἀλληλένδετα μεταξύ τους καί δομοῦν μία γενικότερη εἰκόνα τοῦ ἀπλοῦ, κατά τήν πατερική σκέψη ἀνθρώπου.
Ἀπαιτεῖται λοιπόν γιά νά ἐκφράζεται κάποιος μὲ ἀπλότητα νά ἔχει μία ἀνυπόκριτη, ἀνιδιοτελῆ καί ἀνεπιτήδευτη συμπεριφορά, γι’ αὐτό καί λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης, ὅτι οἱ «συνετοί ἀνόητοι» δύσκολα μποροῦν νά καταλάβουν τό περιεχόμενο καί τή λειτουργία τῆς ἁπλότητας, ἐπειδή τυγχάνει μία πολυσήμαντη καί πολυδιάστατη συμπεριφορά καί στάση ζωῆς, μέ πολυποίκιλες ἐκδηλώσεις. Δέν εἶναι μάλιστα ἄστοχο ὅτι ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ὁμιλεῖ γιά μία «ἀποίκιλη ἁπλότητα» (Λόγος ΚΔ΄), ἡ ὁποία εἶναι ἀπαλλαγμένη ἀπό διάφορες ἐκφάνσεις, ὅπως ἀπό τήν κάθε μορφή κακίας.
Ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα στοιχειοθετοῦσαν τὸν χαρακτῆρα καί προσομοίαζαν στό πρόσωπο τοῦ μακαριστοῦ Χρυσοστόμου Ζαφείρη. Ἲσως νά εἶχε ἕνα δικό του τρόπο πού τά ἐξωτερίκευε καί τά ἐξεδήλωνε, ὑποδηλώνοντας ἔτσι τήν ἰδιοπροσωπεία τοῦ χαρακτῆρος του καί τοῦ τρόπου τῆς βιοτῆς του, πάντα ὅμως τά ἐξέφραζε μέ μία εἰλικρίνεια καί μέ μία αὐθεντικότητα.
Γιά ὅποιον δέν μποροῦσε νά μπεῖ στή σκέψη του δέν κατάφερνε νά ἑρμηνεύσει καί νά ἀποδεχθεῖ τήν ἁπλότητά του.
«ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»
Τοῦ μακαριστοῦ, κριτήριο τῆς ὅλης βιοτῆς του, ἦταν τό καλῶς νοούμενο συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας, τήν Ὁποίαν ἀνεγνώριζε ὡς «Μητέρα καί Μάνα» καί πάντοτε ἔθετε πάνω ἀπό ὅλα τό καλό Τῆς. Ὅ,τι εἶμαστε, εἶμαστε ἀπό τὴν Ἐκκλησία. Σ’ αὐτήν ὀφείλουμε τὰ πάντα καὶ γι’ αὐτό καὶ ἀγωνιζόμαστε. Δέν μᾶς ὀφείλει ἡ Ἐκκλησία. Ποτέ ἐνσυνείδητα δέν προκάλεσε κακό στήν Ἐκκλησία. Πάντοτε προσπαθοῦσε νά μήν προκαλεῖ τό ποίμνιό του μέ ἐξεζητημένες συμπεριφορές, παραστάσεις ἤ ἐκδηλώσεις.
Μέ τρόπο ἁπλό νουθετοῦσε τούς κληρικούς του καί προσπαθοῦσε νά τούς μεταλαμπαδεύει τήν ἀγάπη του γιά τήν Ἐκκλησία, τό ποίμνιο Της καί τό ἔργο Της. Γι’ αὐτό καί γινόταν τῦπος καί ὑπογραμμός.
Μέ πνεῦμα ταπείνωσης καί ὑπομονῆς προσπαθοῦσε νά τούς «κατηχήσει» «ὑπέρ ὧν» πρέπει νά θυσιάζονται, ἀκόμη καί γιά τά «κεκτημένα» τους, προκειμένου νά προχωρήσει τό γενικότερο ἐκκλησιαστικό ἔργο, πολλές φορές μάλιστα μέ τρόπο φορτικό ἕως καί παρεξηγήσεως.
Κανένας δέν μπορεῖ νά ἀμφιβάλλει γιά τήν ἀγάπη του, τήν ταπείνωσή του καί τήν θυσιαστική του διάθεση. Μία ἀγάπη ἀνεπιτήδευτη χωρίς νά προσβάλλει τόν κληρικό ἤ τόν λαϊκό.
Ἡ ἀνυπόκριτη αὐτή ἀγάπη του ἐξεδηλοῦτο καμμιά φορά μέ ἕνα ἰδιόρρυθμο τρόπο ὥστε νά μήν δώσει ἀφορμή σέ ἄλλους νά ἐπενδύσουν σ’ αὐτήν, να τόν κακολογήσουν ἤ νά τόν ἐκμεταλλευτοῦν πρός «ἴδιον ὄφελος».
Ὁ ἴδιος ποτέ δέν διεκδικοῦσε τίποτε γιά τόν ἑαυτό του ἀλλά ἦταν φορτικός στίς ἀπαιτήσεις του γιά θέματα τῆς Ἐκκλησίας καί πρός ἱκανοποίηση τῶν σκοπῶν Της ἀπό τούς ἄλλους καί γιά τό ποίμνιό του.
ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ
Ἡ ἁπλότητα ἦταν στάση ζωῆς. Ἡ ταπείνωση κατάσταση θυσιαστική. Ἡ πραότητα καί ἡ ὑπομονή στοιχεῖα τῆς διακονίας του καί ἡ ἀγάπη του πρός πάντας τρόπος ὕπαρξης.
Καί ὅταν, «ὡς σάρκα φορῶν καί τόν κόσμον οἰκῶν» ἐξεδήλωνε θυμό ἤ ἀγανάκτηση ποτέ δέν ἦταν μία κατάσταση μόνιμη. Πάντα στιγμιαία καί χωρίς διάθεση ἐκδίκησης.
Προσπαθοῦσε πάντα να ὑπηρετεῖ τὸν ἀνθρωπο χωρὶς διακρίσεις καὶ ἀποκλεισμούς. Ἐνσάρκωνε τὸν λόγο τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: “πᾶσαν δὲ φειδὼ ἀνθρώπων ποιεῖσθαι καὶ εὔχεσθαι ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας”, ἐπειδὴ γνωρίζε ὅτι για τὴν Ἐκκλησία ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τῆς διαρκοῦς μέριμνας καὶ τοῦ ἀδιαπτώτου ἐνδιαφέροντος της καὶ τὴν ἀναλλοίωτη καὶ ἡ ἀδιαμφισβητήτη προτεραιότητά της. Ὁ ἴδιος “ἔργοις καὶ λόγοις” τόνιζε ὅτι ὁ ἄνθρωπος καὶ ἡ σωτηρία τοῦ πρέπει να ἀποτελεῖ μονίμη ἑστία προσοχῆς, μέριμνας καὶ δράσης κάθε Τοπικῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ πίστη γιά τὸν μακαριστὸ Χρυσόστομο εἶχε μία πρακτικὴ ἔκφραση καὶ ἐφαρμογή. Ὁ πραγματικὸς πιστὸς πρέπει νὰ σταυρώνεται μαζί μὲ τὸν Χριστὸ γιὰ νὰ ζῇ κατὰ Χριστόν, σύμφωνα καί μέ τὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, αὐτὴ ἡ ἐπιβίωση στό πρόσωπο τοῦ κάθε χριστιανοῦ, κυρίως δὲ τοῦ κάθε κληρικοῦ σήμαινε αὐταπάρνηση, αὐτοθυσία, προσφορά, ἀγῶνα καὶ κόπους, ὅλα αὐτὰ τὰ ὁποῖα χαρακτήριζαν τὰ 40 χρόνια διακονίας του ὡς Μητροπολίτου Περιστερίου.
Ἀγαπήθηκε ὅπως ἀγάπησε κι ἐκεῖνος.
ΣΥΓΧΩΡΟΥΣΕ ΟΣΟΥΣ ΤΟΝ ΠΙΚΡΑΝΑΝ
Ἀκόμη καί τούς τελευταίους 9 μῆνες τῆς ἀσθενείας καί τῆς «μοναξιᾶς» του ἦταν ἁπλός καί ταπεινός, καλλιεργοῦσε τήν ὑπομονή καί τήν καρτερικότητα.
Συγχωροῦσε καθημερινά ὅλους αὐτούς πού τόν πίκραναν μέ τήν συμπεριφορά τους καί πού μέ τή στάση τους ἀπέστρεφαν ἀνάδελφα τό πρόσωπό τους, ἐπειδή πλέον ἦταν ἀνίσχυρος.
Εὐλογοῦσε ἐκείνους πού μέχρι τήν τελευταία στιγμή στάθηκαν δίπλα του, ὄχι μόνο τούς συγγενεῖς καί τούς οἰκείους του, ἀλλά καί τούς φίλους του, κληρικούς καί λαϊκούς.
Ἡ Ἐκκλησία θὰ τὸν μνημονεύει στά Ἐκκλησιαστικὰ της Δίπτυχα ὡς ἐπίσκοπο τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Περιστερίου.
Τὰ πιστὰ τέκνα τῆς Μητρόπολης Περιστερίου ὡς τὸν καλὸν καὶ ἀγωνιστή ποιμένα καὶ διδάσκαλο.
Ἂς εἶναι αἰωνία ἡ μνήμη του».
Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΙΗ’ εἰς τόν πατέρα του, ΕΠΕ, ΓΡ. ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΕΡΓΑ, τ. 6
Δ.Λ.
